Lý Học Phương Đông, một hệ thống tri thức độc đáo được hình thành từ thời cổ đại, dựa trên sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa quan sát thiên văn và việc xây dựng các biểu tượng (Tượng). Đây không chỉ là một phương pháp nghiên cứu đơn thuần mà còn là nền tảng để phát triển nhiều bộ môn như Tử Vi, Kinh Dịch hay Bát Quái. Những nguyên lý này xuất phát từ cách người xưa mượn hình ảnh của các vì sao, mặt trăng, mặt trời để tạo nên những biểu tượng mang tính ẩn dụ sâu sắc.
Ví dụ điển hình nhất chính là hai sao Nhật và Nguyệt trong lá số Tử Vi. Dù tên gọi gợi ý về mặt trời và mặt trăng, nhưng thực tế lại không hoàn toàn tương ứng với vị trí thực tế của chúng trên bầu trời. Nếu xét theo góc độ khoa học hiện đại, điều này có thể gây khó hiểu. Ví dụ, một người sinh vào ban ngày thì mặt trời phải ở cung ban ngày trên lá số, nhưng đôi khi Thái Dương lại nằm ở cung ban đêm. Điều này minh chứng rằng Lý Học Phương Đông không thể giải thích bằng lối tư duy duy lý của phương Tây.
Hình ảnh minh họa mối liên hệ giữa Thiên Văn và Tượng Học trong Lý Học Phương Đông
Phương Tây thường dựa vào các con số, định luật rõ ràng và cụ thể, trong khi Lý Học Phương Đông lại sử dụng “tập mờ” – một khái niệm trừu tượng hơn. Chẳng hạn, nguyên lý Phản Phục trong Kinh Dịch cho rằng “đi xa tất sẽ quay trở lại”, một ý tưởng hoàn toàn đối lập với tư duy logic thông thường. Nhiều nhà khoa học đã cố gắng số hóa Kinh Dịch hoặc các hệ thống khác của Phương Đông, nhưng kết quả chỉ là những con số vô hồn, thiếu đi phần “linh hồn” – yếu tố làm nên giá trị cốt lõi của Lý Học Phương Đông.
Thực tế, việc học Tử Vi hay các môn học khác trong Lý Học Phương Đông không phải là học thiên văn, mà là học Tượng. Người xưa mượn hình ảnh của các vì sao trên bầu trời để diễn tả các nguyên lý triết học sâu sắc. Trong đó, Mệnh Thân được thiết lập dựa trên sự kết hợp giữa Khí Thiên và Khí Địa. Khí Thiên liên quan đến tiết khí – những khoảng thời gian trong năm chịu sự chi phối bởi chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. Khí Địa lại gắn liền với chu kỳ ngày đêm, do sự tự quay của Trái Đất. Hai yếu tố này hòa quyện tạo nên Cung Mệnh – nơi phản ánh sự tương tác giữa Âm Dương Ngũ Hành.
Theo quan điểm phương Tây, những gì ta thấy chỉ là bản đồ nhiệt của ngày đêm và tháng sinh. Nhưng Chu Hy từng nói: “Trong khoảng trời đất chỉ có một thứ duy nhất là Khí.” Khí ở đây không giống như năng lượng trong công thức nổi tiếng của Einstein (E=mc²), dù có thể dùng để so sánh nhằm dễ hiểu hơn. Năng lượng không phải là Khí theo quan điểm của Chu Hy, bởi khi sinh ra, mỗi người đều có khối lượng cơ thể tương tự nhau, nhưng Khí Âm Dương Ngũ Hành lại hoàn toàn khác biệt. Điều này được minh chứng qua việc phân tích tứ trụ trong Tử Bình, nơi mà một số người có Thân Vượng, trong khi những người khác lại Thân Nhược.
Tiếp đến là Cung Thân, được ví như sự chuyển động tương đối ngoài Trái Đất (Thiên Cầu) từ Đông sang Tây. Từ đó, người xưa “mượn” lý thuyết này để thiết lập Cung Thân, biểu trưng cho Thiên. Từ Cung Mệnh, ta tiếp tục phát triển Cục Số, rồi đến Chính Tinh – tất cả đều là biểu hiện của Khí Tượng, vốn mượn từ thiên văn. Một số ý kiến cho rằng Chiêm Tinh Học Phương Tây chỉ là “Chiêm Tinh giả”, vì họ cũng chỉ mượn Tượng để diễn đạt ý nghĩa, thay vì trực tiếp sử dụng vị trí của các vì sao để xem mệnh. Điều này đúng với cả Phương Đông lẫn Phương Tây.
Những câu chuyện lịch sử như Khổng Minh nhìn ngôi sao rơi xuống và đoán trước cái chết của mình cũng là một ví dụ về cách Tượng được phóng đại để truyền tải ý nghĩa sâu xa. Hay việc ngậm gạo giữ mạng sống – một hành động mang tính biểu tượng hơn là thực tiễn. Tất cả những điều này đều góp phần làm nên vẻ đẹp và chiều sâu của Lý Học Phương Đông.
Qua đó, ta thấy rằng Lý Học Phương Đông không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu thiên văn, mà còn là nghệ thuật xây dựng và vận dụng Tượng để diễn giải cuộc sống. Đây chính là di sản quý báu của nhân loại, cần được bảo tồn và phát triển trong thế giới hiện đại.
© 2016 – 2025, Tin Tâm Linh. ( Theo : www.tintamlinh.com )