Ngũ hành là một trong những học thuyết quan trọng của văn hóa phương Đông, giải thích sự tương tác giữa các yếu tố tự nhiên như Thủy, Hỏa, Mộc, Kim, và Thổ. Mỗi hành đều có mối quan hệ tương sinh và tương khắc, tạo nên sự cân bằng cho vạn vật. Theo Hà Đồ, chiều sinh thuận diễn tả quy luật tự nhiên: Thủy sinh Mộc, Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim. Tuy nhiên, khi một hành trở nên quá vượng, nó có thể gây ra sự mất cân bằng nghiêm trọng.
Ví dụ, nếu Hỏa quá mạnh, Thổ sẽ bị đốt khô, Kim tan chảy, và Mộc cháy hết. Do đó, Hỏa cần sự điều hòa từ Thủy để giảm bớt tính mãnh liệt. Ngược lại, Thủy cũng cần Hỏa để tránh lạnh giá, giúp vạn vật phát triển. Điều này minh chứng rằng Thủy (1,6) và Hỏa (2,7) không thể thiếu nhau trong việc duy trì trạng thái hài hòa.
Kim quá vượng cũng dẫn đến nhiều vấn đề. Khi Kim mạnh mẽ, Mộc bị khắc kiệt, Thổ bạc nhược do phải sinh Kim quá mức, và Thủy bị đục bởi kim loại dư thừa. Vì vậy, Kim cần Hỏa để chế ngự và biến thành các công cụ hữu ích. Khi Hỏa và Kim đổi vị trí, Hỏa chuyển sang phương Tây còn Kim về phương Nam, sự cân bằng được thiết lập. Điều này khiến Kim được luyện thành dụng cụ và Thủy ở phương Tây ấm áp hơn, thể hiện cái “dụng” của vạn vật.
Mộc quá vượng cũng mang lại hậu quả tiêu cực. Thủy bị hút cạn, Thổ sạt lở, và Hỏa tắt ngúm do bị che phủ bởi Mộc dày đặc. Để khắc phục, Mộc cần Kim để chế ngự và định hình thành các cấu trúc hữu ích như rường cột. Sau khi Kim và Hỏa đổi chỗ, Kim gần Mộc hơn, giúp Mộc phát triển vừa đủ mà không thái quá.
Thổ và Thủy cũng có mối quan hệ tương khắc phức tạp. Nếu Thổ quá mạnh, Thủy sẽ khô cằn, Kim bị vùi lấp, và Hỏa mất đi ánh sáng. Ngược lại, Thủy quá vượng sẽ dập tắt Hỏa, cuốn trôi Mộc, và nhấn chìm Kim. Do đó, Thổ cần Mộc để kiểm soát, và Thủy cần Thổ để ngăn chặn sự tràn lan. Đây chính là lý do Thủy (1,6) luôn cần Thổ (5) để duy trì sự cân bằng.
Lạc Thư được xem là biểu hiện của sự cân bằng trong ngũ hành, xuất phát từ Hà Đồ – cái gốc tiên thiên của vạn vật. Nếu Hà Đồ đại diện cho chiều thuận của lý sinh tình, thì Lạc Thư thể hiện chiều nghịch, nơi các hành tương tác để tạo lập sự hài hòa. Các ứng dụng ngũ hành như phong thủy đều dựa trên Lạc Thư để đảm bảo sự cân bằng hoàn hảo.
Sau khi đổi chỗ (2,7) và (4,9), Ma Phương của Lạc Thư cho thấy tổng các trục Bắc Nam, Đông Tây, Tây Bắc Đông Nam, và Tây Nam Đông Bắc đều bằng 15. Điều này phản ánh sự cân bằng tuyệt đối, với số 5 tại trung tâm tượng trưng cho sự ổn định. Một số thuyết cho rằng nguồn gốc Lạc Thư bắt nguồn từ chòm sao Bắc Đẩu và hai sao Tả Phù Hữu Bật, nhưng đây chỉ là giả thuyết không có cơ sở khoa học.
Như vậy, ngũ hành không chỉ là lý thuyết đơn thuần mà còn là nền tảng để hiểu và duy trì sự cân bằng trong cuộc sống. Từ tự nhiên đến con người, mọi thứ đều chịu ảnh hưởng từ quy luật này, góp phần tạo nên sự hài hòa và phát triển bền vững.
© 2018 – 2025, Tin Tâm Linh. ( Theo : www.tintamlinh.com )