Tứ tượng bao gồm Thái Dương (9), Thái Âm (6), Thiếu Dương (7), và Thiếu Âm (8) là những con số quan trọng trong Dịch học, đại diện cho các nguyên lý cơ bản của vũ trụ. Những con số này không chỉ phản ánh quy luật vận động của tự nhiên mà còn liên hệ chặt chẽ với chu kỳ thời gian, từ tuần trăng đến năm và các mùa.
Tổng giá trị của Tứ tượng là 30 (9 + 6 + 7 + 8), gần bằng một tuần trăng. Khi nhân các con số này với 4 (tương ứng với chu kỳ vận hành của Dương và Âm), ta có:
- Thái Dương: (9 times 4 = 36)
- Thái Âm: (6 times 4 = 24)
Số 36 được gọi là số hào Dương của quẻ Càn, trong khi 24 là số hào Âm của quẻ Khôn. Mỗi quẻ có 6 hào, dẫn đến tổng trị số của quẻ Càn là (36 times 6 = 216), và quẻ Khôn là (24 times 6 = 144). Tổng trị số của hai quẻ này ((216 + 144 = 360)) gần bằng số ngày trong một năm, thể hiện mối liên hệ giữa Tứ tượng và chu kỳ thời gian.
Biểu đồ Tịch Quái minh họa sự vận hành của Càn Khôn qua 12 tháng trong năm.
Ngoài ra, tổng trị số của Tứ tượng (30) cũng chính là nền tảng để tính toán 12 tháng trong năm. Số 360 chia cho 30 cho kết quả là 12, tương ứng với 12 tháng. Điều này giải thích tại sao 6 hào Dương của quẻ Càn đại diện cho 6 tháng Dương (Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất), và 6 hào Âm của quẻ Khôn đại diện cho 6 tháng Âm (Mùi, Tỵ, Mão, Sửu, Hợi, Dậu).
Khi Càn Khôn giao biến, 12 Tịch Quái xuất hiện theo thứ tự: Địa Thiên Thái (tháng 1), Lôi Thiên Đại Tráng (tháng 2), Thuần Càn (tháng 5), Thiên Địa Bĩ (tháng 7), và cuối cùng là Thuần Khôn (tháng 10). Đây là biểu hiện cụ thể của sự thay đổi Âm Dương qua các tháng trong năm.
Tổng trị số của Thái Dương và Thái Âm là 15 ((9 + 6)). Khi chia 360 cho 15, ta có 24, tương ứng với 24 tiết khí trong một năm. Mỗi tháng có 2 tiết khí, tạo nên sự phân chia rõ ràng của bốn mùa. Ở Hậu Thiên Bát Quái, các quẻ Ly, Khảm, Chấn, Đoài đại diện cho 24 hào, mỗi hào quản một tiết khí và chi phối bốn mùa.
Sự phân bố 24 tiết khí theo hướng và mối liên hệ với bốn mùa.
Trong Dịch học, 64 quẻ được phối hợp với Can Chi thông qua hệ thống nạp Giáp và Hào Thần Đồ. Mỗi quẻ quản 6 ngày, và mỗi hào quản 1 ngày. Do một năm Mặt trời chuyển động trên Hoàng Đạo khoảng 365,25 ngày, mỗi hào thực tế quản khoảng 6,7 ngày. Điều này tạo nên mối liên hệ chặt chẽ giữa các quẻ Dịch và chu kỳ thời gian hàng ngày.
Cơ sở của Tứ tượng không chỉ dừng lại ở thời gian mà còn mở rộng sang không gian. Bốn phương Càn (Nam), Khôn (Bắc), Ly (Đông), và Khảm (Tây) đại diện cho sự phân chia không gian. Khi Tứ tượng vận hành, thời gian và không gian hòa quyện liên tục, tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh.
| Trung-phu | Phục | Truân | Khiêm | Khuê |
|---|---|---|---|---|
| Thăng | Lâm | Tiểu-quá | Mông | Ích |
| Tiệm | Thái | Nhu | Tùy | Tấn |
| Giải | Đại-tráng | Dự | Tụng | Cổ |
| Cách | Quyết | Lữ | Sư | Tỷ |
| Tiểu-súc | Kiền | Đại-hữu | Gia-nhân | Tỉnh |
| Hàm | Cấu | Đỉnh | Phong | Hoán |
| Lý | Độn | Hằng | Tiết | Đồng-nhân |
| Tổn | Bĩ | Tốn | Tụy | Đại-súc |
| Bí | Quan | Quy-muội | Vô-võng | Minh-di |
| Khổn | Bác | Cấn | Ký-tế | Phệ-hạp |
| Đại-quá | Khôn | Vị-tế | Kiển | Di |
Bảng 60 Khí-quái trong Chính Quang Thuật minh họa sự phức tạp của Dịch học.
Như vậy, Tứ tượng không chỉ là công cụ để hiểu về thời gian và không gian mà còn là nền tảng để khám phá sự vận hành của vũ trụ. Từ đó, chúng ta có thể nhận thức sâu sắc hơn về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.
© 2018 – 2025, Tin Tâm Linh. ( Theo : www.tintamlinh.com )