Tứ Trụ xem Bệnh Tật – Phần 1

By Phi Kim On Th11 18, 2016

Ngũ hành là một học thuyết quan trọng trong triết học Đông phương, được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là y học cổ truyền. Học thuyết này cho rằng vạn vật trong vũ trụ đều được cấu thành từ năm yếu tố cơ bản: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Mỗi hành tương sinh tương khắc lẫn nhau, tạo nên sự cân bằng và vận động không ngừng. Trong Đông y, ngũ hành được sử dụng để giải thích mối liên hệ giữa các cơ quan nội tạng và các bộ phận trên cơ thể con người. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết mối quan hệ giữa ngũ hành và cơ thể, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về nguyên lý này.

Mối Liên Hệ Giữa Ngũ Hành và Cơ Thể

Sự tương quan giữa ngũ hành và các bộ phận cơ thể người được thể hiện qua các đặc điểm sinh lý, bệnh lý và chức năng của từng bộ phận. Việc nắm rõ mối quan hệ này có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh theo Đông y.

Mộc

Hành Mộc liên quan đến gan, mật, đầu, gáy, khớp xương, cơ bắp, mắt, thần kinh, tứ chi và tóc. Cụ thể hơn:

Gan và Mật: Gan được coi là nguồn gốc của Mộc, chủ về dự trữ và điều tiết máu. Mật là phủ của gan, hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
Đầu và Gáy: Đầu là nơi tập trung của hệ thần kinh, gáy là vùng nối giữa đầu và thân.
Khớp xương, Cơ bắp, Tứ chi: Mộc chủ về sự sinh trưởng và phát triển, do đó liên quan đến khớp xương, cơ bắp và tứ chi.
Mắt và Thần kinh: Mắt là cửa sổ tâm hồn, phản ánh sức khỏe của gan. Thần kinh cũng chịu ảnh hưởng của hành Mộc.
Tóc: Tóc được coi là phần dư của máu, do đó cũng thuộc hành Mộc.
Giáp: Đầu, mật.
Ất: Gan, gáy.
Dần: Cánh tay, tứ chi, mật, gân, mạch máu, lông tóc, huyệt phong môn.
Mão: Gan, ngực, mắt, tay, móng, gân.

Hỏa

Hành Hỏa liên quan đến tim, tiểu tràng, vai, máu huyết, kinh nguyệt, khuôn mặt, răng, lưỡi, bụng, thần kinh, mạch máu và huyết áp.

Tim và Tiểu tràng: Tim là cơ quan chủ quản tuần hoàn máu, tiểu tràng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn.
Vai: Vai là điểm nối giữa cánh tay và thân, chịu ảnh hưởng của hành Hỏa.
Máu huyết, Kinh nguyệt: Hỏa chủ về nhiệt, liên quan đến quá trình tuần hoàn máu và kinh nguyệt.
Khuôn mặt, Răng, Lưỡi, Bụng: Những bộ phận này đều phản ánh sức khỏe của hệ tiêu hóa và tuần hoàn, do đó liên quan đến hành Hỏa.
Thần kinh, Mạch máu, Huyết áp: Hỏa ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh, mạch máu và huyết áp.
Bính: Vai, tiểu tràng.
Đinh: Tim, máu huyết.
Tị: Mặt, răng, túi màng tim, tam tiêu (Thượng tiêu: lưỡi, thực quản, tim phổi; Trung tiêu: dạ dày; Hạ tiêu: ruột non, ruột già, thận, bàng quang), yết hầu.
Ngọ: Tim, bụng, tiểu tràng, mắt, lưỡi, thần khí.

Thổ

Hành Thổ liên quan đến lá lách, dạ dày, sườn, bụng, lưng, ngực, phổi, da thịt và khối u.

Lá lách và Dạ dày: Lá lách và dạ dày là cơ quan chủ quản tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng.
Sườn, Bụng, Lưng, Ngực: Đây là những bộ phận nằm ở trung tâm cơ thể, thuộc hành Thổ.
Phổi: Phổi cũng có liên quan đến hành Thổ trong việc điều hòa khí huyết.
Da thịt và Khối u: Thổ chủ về sự hình thành và phát triển, do đó liên quan đến da thịt và khối u.
Mậu: Dạ dày, sườn, lưng, phổi.
Kỷ: Lá lách, bụng.
Sửu: Bụng, dạ dày, lá lách, bắp thịt.
Mùi: Lá lách, ngực, dạ dày, bụng, miệng, môi, răng.
Thìn: Lưng, ngực, gáy, vai, da thịt.
Tuất: Mệnh môn, ngực, gân, mông, cẳng chân, đầu gối, chân.

Kim

Hành Kim liên quan đến phổi, đại tràng, gan, rốn, đùi, ho, khí quản, mũi, da, trĩ, hệ hô hấp, xương cốt và răng.

Phổi và Đại tràng: Phổi chủ về hô hấp, đại tràng bài tiết chất thải.
Gan: Mặc dù gan thuộc Mộc, nhưng Kim khắc Mộc, do đó Kim cũng có ảnh hưởng đến gan.
Rốn, Đùi: Đây là những bộ phận liên quan đến sự kết nối và vận chuyển.
Ho, Khí quản, Mũi: Những bộ phận này thuộc hệ hô hấp, do đó liên quan đến hành Kim.
Da, Trĩ: Da là lớp bảo vệ cơ thể, trĩ là bệnh lý liên quan đến đại tràng.
Hệ hô hấp, Xương cốt, Răng: Kim chủ về sự cứng cáp và bảo vệ, do đó liên quan đến hệ hô hấp, xương cốt và răng.
Canh: Ruột, rốn.
Tân: Phổi, bắp đùi.
Thân: Ho, phổi, đại tràng, gân cốt, kinh lạc, âm thanh.
Dậu: Phổi, mũi, da lông, tiếng.

Thủy

Hành Thủy liên quan đến thận, bàng quang, cẳng chân, chân, đầu, xương chậu, đường tiểu tiện, bộ phận sinh dục, lưng, tai, tử cung, túi tinh hoàn, hệ thống sinh dục, máu huyết và mồ hôi.

Thận và Bàng quang: Thận chủ về lọc máu và bài tiết nước tiểu, bàng quang chứa nước tiểu.
Cẳng chân, Chân: Chân là bộ phận nâng đỡ cơ thể, liên quan đến hành Thủy.
Đầu, Xương chậu, Đường tiểu tiện, Bộ phận sinh dục: Những bộ phận này đều liên quan đến chức năng bài tiết và sinh sản.
Lưng, Tai: Thận khai khiếu ra tai, lưng cũng chịu ảnh hưởng của hành Thủy.
Tử cung, Túi tinh hoàn, Hệ thống sinh dục, Máu huyết, Mồ hôi: Thủy chủ về chất lỏng, do đó liên quan đến hệ thống sinh dục, máu huyết và mồ hôi.
Nhâm: Bàng quang, cẳng chân.
Quý: Thận, chân, tinh dịch.
Tý: Bộ phận sinh dục, tai, eo lưng, tinh dịch, nước tiểu.
Hợi: Thận, đầu, bao tinh hoàn, tủy, tinh dịch.

Tổng Kết

Việc hiểu rõ mối quan hệ giữa ngũ hành và cơ thể con người là nền tảng quan trọng trong Đông y. Từ đó, chúng ta có thể áp dụng vào việc chăm sóc sức khỏe, phòng ngừa và điều trị bệnh tật một cách hiệu quả. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực phức tạp, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế trước khi áp dụng.