Ngũ hành là một trong những học thuyết cốt lõi của triết học phương Đông, giải thích sự hình thành và vận động của vạn vật trong vũ trụ. Dựa trên nguyên lý từ hư vô đến Thái Cực, Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật, ngũ hành được xem như năm yếu tố cơ bản tạo nên mọi sự sống và chuyển hóa không ngừng trong tự nhiên.
Thuyết ngũ hành xuất phát từ quan sát tự nhiên và mối tương quan giữa trời đất. Theo đó, 4+1=5, với Tứ tượng (Thủy, Mộc, Hỏa, Kim) đại diện cho bốn khí chính, cùng với Thổ – yếu tố tổng hợp, tạo thành hệ thống ngũ hành hoàn chỉnh. Thiên+Địa = 3+2=1+4=5, biểu thị sự cân bằng và hài hòa giữa các yếu tố.
alt
Hình ảnh trên minh họa rõ ràng hơn về sự tương tác và vị trí của các hành trong ngũ hành. Đây là biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố Thủy, Mộc, Hỏa, Kim, Thổ theo quy luật tự nhiên.
Trong thuyết ngũ hành, mỗi hành đều có nguồn gốc và vị trí cụ thể. Thủy bắt đầu từ phương Bắc, nơi khí hậu lạnh giá, băng tuyết tan chảy tạo thành dòng nước chảy về phương Nam. Địa nhiệt ở phương Nam cao hơn, dẫn đến sự hình thành khí Hỏa. Sự giao hòa giữa Thủy và Hỏa tạo điều kiện cho khí Mộc xuất hiện, đặc biệt mạnh mẽ vào mùa xuân khi gió Đông thổi từ biển vào đất liền.
Khi vạn vật đã sinh sôi nảy nở nhờ Mộc, khí Kim dần hình thành vào mùa thu. Đây là thời điểm vạn vật thu mình lại, cây cối rụng lá, chuẩn bị cho chu kỳ mới. Kim khắc Mộc, thể hiện sự đối lập giữa mùa thu và mùa xuân, giữa phương Tây và phương Đông.
Thổ đóng vai trò trung tâm trong hệ thống ngũ hành, là nền tảng để các hành khác phát triển. Nếu không có Thổ, Thủy sẽ không có chỗ tụ, Mộc không thể vượng, Kim không có nơi sinh trưởng. Thổ là bản thể tĩnh lặng, đại diện cho sự ổn định và cân bằng của vũ trụ.
Các con số trong ngũ hành cũng mang ý nghĩa sâu sắc:
- Thiên nhất sinh thủy, địa lục thành chi
- Địa nhị sinh hỏa, thiên thất thành chi
- Thiên tam sinh mộc, địa bát thành chi
- Địa tứ sinh kim, thiên cửu thành chi
- Thiên ngũ sinh thổ, địa thập thành chi
Những quy luật này phản ánh mối quan hệ tương sinh giữa các hành: Thủy sinh Mộc, Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim, và Kim lại sinh Thủy, tạo thành vòng tuần hoàn khép kín. Đây cũng chính là hàm nghĩa của Hà Đồ – biểu đồ tiên thiên thể hiện quy luật vận hành của trời đất.
Thông qua việc nghiên cứu ngũ hành, con người có thể hiểu rõ hơn về quy luật tự nhiên và áp dụng vào nhiều lĩnh vực của cuộc sống, từ y học, phong thủy đến nông nghiệp và kiến trúc. Hệ thống ngũ hành không chỉ là triết lý mà còn là công cụ thực tiễn giúp con người sống hài hòa với thiên nhiên.
© 2018 – 2025, Tin Tâm Linh. ( Theo : www.tintamlinh.com )